ویتگنشتاین، پوپر و ماجرای سیخ بخاری

توضیحات

انجمن علوم اخلاقی کیمبریج ــ گروه بحث و گفت‌وگوی هفتگی فلاسفه دانشگاهی و دانشجویان فلسفه ــ یکی از نشست‌های متعارف خود را در شامگاه جمعه ۲۵ اکتبر ۱۹۴۶ تشکیل داد. طبق معمول اعضای انجمن در ساعت هشت‌ونیم شب در کالج کینگ در چند اتاق متصل به هم ــ شماره سه پلکان اِیچ ــ گرد آمدند. سخنران میهمان آن شب، دکتر کارل پوپر، از لندن می‌آمد تا خطابه‌ای به ظاهر بی‌آزار با عنوان «آیا مسئله فلسفی وجود دارد؟» ایراد کند. یکی از حاضران پروفسور لودویگ ویتگنشتاین رئیس هیئت مدیره انجمن بود که بسیاری او را بااستعدادترین فیلسوف زمان خودش می‌شمردند. برتراند راسل هم آنجا بود که در فلسفه و نیز مبارزات سیاسیِ چپ شهرت جهانی داشت. پوپر اخیرا به سِمت دانشیار منطق و روش علمی در مدرسه اقتصاد لندن منصوب شده بود. او از خانواده‌ای یهودی‌ـ اتریشی بود، سال‌های جنگ را در زلاندنو به تدریس گذرانده بود و تازگی به انگلستان آمده بود. جامعه باز و دشمنان آن، ویران‌سازی بی‌امان توتالیتاریسم، که او در روز ورود نازی‌ها به اتریش شروع به نگارش کرد و سرنوشت جنگ که ورق خورد به پایان رساند، همان ایام در بریتانیا انتشار یافته بود. کتاب بلافاصله ستایش گروه نخبه‌ای ــ از جمله برتراند راسل ــ را برانگیخت. این تنها موقعی بود که این سه فیلسوف بزرگ ــ راسل، ویتگنشتاین و پوپر ــ با هم یک‌جا بودند. با این حال، هنوز اختلاف هست که آن روز دقیقا چه روی داد. آنچه مسلم است بگو مگویِ شدیدی بین پوپر و ویتگنشتاین درباره ماهیت اصلی فلسفه درگرفت ــ یکی می‌گفت تردید نیست که مسائل فلسفی وجود دارد (پوپر) دیگری می‌گفت نه اینها صرفا معما است (ویتگنشتاین). این مشاجره فورا به‌صورت افسانه‌ای درآمد.