فرهنگ معاصر عربی ‌ـ ‌فارسی

توضیحات

فرهنگ معاصر عربی ـ?فارسی بر اساس کتابی تدوین شده است که هنوز هم مشهورترین فرهنگ عربی-انگلیسی میان غربیان است. دانشمند آلمانی، هانس ور، سال ها پیش از جنگ جهانی دوم بر آن شد که لغت نامه ای بر اساس زبان فصیح رایج در جهان عرب گرد آورد. وی از سال ۱۹۴۶ بر اساس آثار طه حسین، محمدحسین هیکل، توفیق الحکیم، محمود تیمور، منفلوطی، جبران خلیل جبران، امین الریاحی و نیز مجلات، روزنامه ها، سالنامه ها، راهنماها، کتاب های درسی مصر و برخی از کشورهای دیگر به گردآوری فرهنگی عربی-آلمانی پرداخت و سرانجام در سال ۱۹۵۲ توانست نخستین چاپ آن را منتشر کند.
هانس ور در ۱۹۵۹ براساس آثار عبدالسلام عُجَیلی، میخائیل نُعَیمه، کرم مَلحَم کرم و نیز مطبوعات و کتاب های درسی جدید، ویراست تازه ای از فرهنگ خود انتشار داد.
توجه خاص مجامع علمی امریکا به این فرهنگ، مؤلف را بر آن داشت که با همکاری میلتون کوان در پی ترجمه ی آن به انگلیسی نیز برآید. سرانجام با کمک برخی از مؤسسات علمی و حتی شرکت های عربی-آمریکایی، تحریر انگلیسی کتاب در سال ???? منتشر شد.
در برگردان این قاموس به فارسی کوشش شده است در چارچوب عالمانه ای که مؤلف به دست داده، معادل هایی مقبول در فارسی معاصر انتخاب شود، و به دلیل این که در دهه های اخیر انبوهی اصطلاح و کلمه ی تازه در زبان عربی پدید آمده است، برآن بوده ایم به یاری فرهنگ های تازه عربی-انگلیسی، فرانسه، فارسی کاستی های آن جبران شود؛ این افزوده ها به حدود ???? واژه و اصطلاح بالغ می شود.
آذرتاش آذرنوش در ۱۳۱۶ شمسی در قم زاده شد، اما در تهران زیست و همان جا تحصیلات دوره ی ابتدایی را آغاز کرد. در نه سالگی همراه پدر که ریاست حسابداری راه آهن ایران، ناحیه ی جنوب، را به عهده گرفته بود به اهواز رفت و تا سال ۱۳۲۹ که دوره ی ابتدایی را به پایان رسانید در آن شهر زیست. دوره ی متوسطه را در تهران و در دبیرستان رازی آغاز کرد. در سال ۱۳۳۵ برای آن که بتواند در رشته ی ادبی ادامه تحصیل دهد، به دبیرستان دارالفنون انتقال یافت. در سال ۱۳۳۶ در رشته ی ادبیات عرب که به تازگی در دانشکده ی معقول و منقول دانشگاه تهران تشکیل شده بود نام نویسی کرد. در پایان سال تحصیلی ۳۶-۳۷ در مسابقه ای که دانشکده ی معقول برای تخصیص بورس تحصیلی دولت عراق به دو دانشجوی ایرانی برگزار کرده بود شرکت جست و بی درنگ به آن کشور سفر کرد و در دانشکده ی ادبیات، رشته ی ادبیات عرب نام نوشت . دو سال بعد، انقلاب عراق و پریشانی احوال، ادامه ی تحصیل را برای او غیرممکن ساخت و او ناچار به تهران بازگشت و در سال ۱۳۳۹ از دانشکده ی معقول فارغ التحصیل شد. چون در آن هنگام برای ادامه تحصیل در رشته ی ادبیات عرب در ایران جایی نبود، او عازم کشور فرانسه شد. از آن جا که دو زبان عربی و فرانسه را در حد معقول آموخته بود، به آسانی توانست دوره ی دکتری را بگذراند و از نخستین رساله ی دکتری خود که «تحقیق و ترجمه ی بخشی از کتاب طبقات الشعرای ابن معتز» بود دفاع کند. اما چون هنوز خود را نیازمند دانش بیشتری می دید، دوباره در رشته ی ادبیات عرب برای نگاشتن رساله ی دیگری نام نویسی کرد و چون پیش از آن دوره ی کتابداری را نیز گذرانده بود، در کتابخانه ملی پاریس، بخش عربی، به کار نیز مشغول شد. این شغل به او اجازه داد که به وجود دو نسخه از کتاب خریده القصر عمادالدین اصفهانی، بخش مغرب و اندلس، پی ببرد و به راهنمایی شارل پلا به عنوان رساله ی دومین دکترا، به تصحیح آن اقدام نماید. این کتاب در سال ۱۹۷۲ در تونس به چاپ رسید.
او پس از حصول بر دومین دکترای خود به ایران بازگشت و پس از چند ماه کار در «بنیاد فرهنگ ایران» و پژوهش در باب واژه های فارسی معرب، در دانشکده ی خود، معقول و منقول که آن هنگام به «الهیات و معارف اسلامی» تغییر نام داده بود، استخدام شد (سال ۱۳۴۶).
او هیچ گاه از کاری که درباره ی معربات آغاز کرده بود چشم نپوشید. اما ملاحظه می کرد که این گونه پژوهش، به دانش زبان شناسی و زبان های کهن سامی به ویژه زبان آرامی نیاز دارد. از این رو در سال ۱۳۵۶ از معاونت دانشکده استعفا داد و به کشور انگلستان شتافت تا در دانشگاه کمبریج به تحقیق و آموختن زبان آرامی بپردازد. از سال ۱۳۶۴ مدیریت بخش ادبیات عرب را در مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی بر عهده دارد.
نشر نی از آذرنوش دو کتاب منتشر کرده است:
• فرهنگ معاصر عربی ـ فارسی (برگزیده ی نوزدهمین دوره ی کتاب سال جمهوری اسلامی ایران)
• چالش میان فارسی و عربی (برگزیده ی شانزدهمین دوره ی کتاب سال دانشگاهی؛ تقدیر شده از سوی بیست و پنجمین دوره ی کتاب سال جمهوری اسلامی ایران)